İLÇENİN TARİHÇESİ
İlçenin ilk yerleşiminin 8. yüzyıla dayandığı sanılmaktadır. Karatepe kazılarında bulunan kalıntılar, ilçenin Hititler döneminde yerleşim yeri olarak kullanıldığını göstermektedir. İlçede Roma İmparatorluğun kültürüne ait eserlere sıkça rastlanılmaktadır.Bölge birçok severlere ve göçlere sahne olmuştur. İlçeye yapılan seferin ilki Büyük İskender’in Asya seferidir. İlçe bu seferden etkilenmiştir. Birinci ve üçüncü. Haçlı seferleri sırasında, bölge kısa süreli olarak Haçlıların elinde kalmıştır. İlçeye bilinen göçler ise Anadolu Selçuklu Hükümdarı 1. Alaaddin Keykubat zamanında başlamış. Oğuz boylarından Avşar, Çuvaldur, Peçenek, Kızıl, Karkın gibi boylar gelerek, bölgeyi yurt edinmişlerdir.Bugünkü Haruniye yeni ismiyle Düziçi ilçesi Abbasi Halifesi Harun Reşitin uç beyi olan Faraç Bey tarafından kurulmuştur. Faraç Bey 699 yılında, bugünkü Kurtbeyoğlu mahallesinde Harun Reşıt Kalesini yaptırmış yörenin adı da bu kaleden dolyı Haruniye adını almıştır.İlçe Yavuz Sultan Selim’in Mısır’a yaptığı sefer sırasında Osmanlı topraklarına katılmış olup, 1. Dünya savaşında Fransızların İşgaline uğramıştır. Fransız askerleri bölgeye getirdiği Ermenileri kullanarak halka işkence ve katliam yaptırmıştır. Yerli halk çeteler kurarak savaşmış ortak mücadele sonucunda 28 Mart 1920’de hürriyetine kavuşmuştur. Cumhuriyetin ilanından sonra, 1954 yılında hacılar, 1957 yılında ise Haruniye belediye olmuştur. İlçede iki belediye uzun süre ayrı, ayrı hizmet etmiştir. 29.11.1983 tarihinde her iki belediye birleşerek Düziçi adını almıştır. İlçede 4 Belde 24 köy bulunmaktadır.İlçede Bulunan Tarihi ve Turistik Eserler: Düziçi birçok höyük, mezar kalıntısı, eski para, heykelleri ile açık hava müzesini andırmaktadır. Ne var ki eserlerin çoğu henüz bilimsel bir gözle ele alınmamış, araştırmayı beklemektedir. Halk bu eserlerin kıymetini bilemediği için korunması da zor olmaktadır.

Bazı tarihi eserler şunlar:

HARUN REŞİT KALESİ

 Bilindiği kadarıyla 699 yılında Abbasi halifesi Harun-ur Resid tarafından yapılmıştır. Ancak kalenin inşaatı Halife Muhammed El Mehdi zamanında başlamıştır. Yine bilindiği kadar Halife Harun Resid'in bölge valisi Huzeyme Bin Hazim, Halife adına altın ve gümüş paralar bastırmıştır. Kalenin tam olarak tamamlanması Harun Resit'in bölgeye komutan olarak gönderdiği Faraç bey tarafından sağlanmıştır. Bu sırada ortaya çıkan Bizans-Abbasi sinir çatışmalarında önemli bir us görev alan kale, İlçemizin kuzeydoğusunda kurtbeyoglu mahallesi içinde bulunmaktadır. 960'da Bizanslılara geçen kale daha sonra Şeyh Al Davla tarafından alınarak tekrar eski sekli ile Abbasi hizmetine sunulmuştur. Kale ile ilgili söylentiler içinde en önemlisi kaleden başlayarak Harap mevkiine kadar suren yeraltı tünelidir. Söylentiye göre bu tünel insanin rahatça hareket edilebileceği boyuttadır ve kalenin aşağıyla her turlu ilişkisini sağlamak amacıyla yapılmıştır. Bugün kale harabe görünümündedir ve sözü edilen tünel kapanmıştır.

ALMAN KONAĞI

 1902 Yılında Anadolu – Bağdat demiryoluna 9 km. uzaklıkta, Almanya imparatorluğu tarafından demiryolu yapımı sırasında inşa edilmiştir.

Alman misyoner örgütlerince okul olarak kullanılmıştır. 1.Dünya savaşı sırasında ya da daha sonra kapatıldığı anlatılır. Bir rivayete göre; burada iki tane Akman doktor ve Hemşire olduğu söylenir. Bunların o zamanlar köylere gidip halı ve kilim dağıttığı, insanları tedavi ettiği söylenir. Köyleri gezen bu hemşirelere de halk tarafından Alaman kızları lakabı takıldığı anlatılır. Bu kadınların burada misyonerlik faaliyetlerinde bu şekilde yürüttüğü sanılmaktadır. Hatta bu kadınlar bazı kimsesiz insanları da yanlarına alarak onlara bakmıştır. Yine anlatılan bir rivayete göre buraya tedavi olmaya gelen bir bey, bu Alaman kızların himayesine alarak bakımını üslendiği kimsesiz bir kıza âşık olur o’nu orada görüp beğenir. Sonrada gelip bu kişiyi Alaman konağında bulunan bu kişilerden ister ve bu kızla evlenir. Daha sonra ise, buradaki misyoner kadınlar tarafından kendilerine postacılık eden, dış hizmetlerini gören Bahçeli Mehmet’e bu koca harap bina bağışlanır ve tapusu Bahçeli Mehmet’e verilir. Bahçeli Mehmet bu koca harap binayı ne yapacağına bir türlü karar veremez. Dönemin Bahçe kaymakamı Milli Eğitim Bakanının bilgileri ve tavsiyeleri ile bu binayı çok uygun bir fiyata Bahçeli Mehmet’ten satın alır. Bir başka rivayete göre; Osmanlı Devletinin paylaşılması sırasında Aralık 1918 de bu bina Fransızların eline geçer ve “Komut Merkezi” olarak kullanılır. Daha sonra 1920 yılından 1959 yılına kadar “Kurtlar” ilkokulu olarak kullanılır. 1940 yılında da “Düziçi Köy Enstitüsü”  bu konakta eğitim – öğretime başlamıştır. Haruniye Bucak Müdürlüğünce de memur ve öğretmenler için lojman olarak ta kullanılır.Alman konağı binası, 3- 4 katlı olup,35 odadan oluştuğu sanılmaktadır. Yanında da o dönemde yapılmış olan kubbeli bir hamam bulunmaktadır.

TARİHİ KÖPRÜ
Haruniye’nin 4 km. Kuzeyinde Sabun Çayı üzerinde Osmanlılardan kaldığı sanılan tarihi bir köprü bulunmaktadır. Köprünün genişliği 6 metre, uzunluğu ise 30 metre civarındadır. Bozulması nedeniyle zaman, zaman onarım çalışmaları yapılmıştır. Şu anda köprü Haruniye Kaplıcaları ile ilçe arasındaki asfalt yolun önemli bir geçiş noktasıdır.

                                                   HARAP MEVKİİ
Hacılar kasabasının merkezinde kurulduğu varsayılan bir yer altı şehridir. Halk arasında yer altı kalesi olarak anılmaktadır. Karatepe ile benzer bir tarihsel gelişmenin var olabileceği olasılığı üzerinde durulmaktadır. İçinde odaların bulunduğu mağaraların varlığı Karatepe ile aynı doğrultuda. Ancak şu ana kadar hiçbir bilimsel araştırma yapılmamıştır. Bu gün üzerinde bir mahalle kurulmuştur.Kurtlar kalesinde başlayan tünelin burada bittiği görüşü oldukça yaygındır.

                                         ÇERÇİOĞLU KÖYÜ KALINTILARI
Domuz tepe denilen mevkii de Geç Hitit dönemine ait eserler bulunmaktadır. Eserler Karatepe Açık Hava Müzesi tarafından korunmaya alınmıştır.

YAZLAMAZLI KÖYÜ KALINTILARI
Yazlamazlı Köyü yakınlarında bulunan kilise araştırma yapılmak için korunmaya alınmıştır.  Yazlamazlı Köyü’nde birçok tarihi eserlerin bazıları köylülerin elinde önemsenmeyerek kırılmıştır.

DÜZİÇİ’NİN KÖKLERİ

Tecirli aşireti, Cerit aşireti, Farsah aşireti, Fettahoğulları aşireti ( Karakeçli aşiretinin Ağcabey soyu). Balkanlardan (Kırcaeli, Ruscuk), Pınarbaşı avşarları, Kahramanmaraş (Dağ köylerinden Elbistan Kabaağaç köyünden cuma uşağı), Andıran, Gaziantep, Islahiye

         Anadolu insan gel- gitleriyel dolu. Tarih boyunca hep insan seli gelmiş,gitmiş. Bazıları kalmış. ÖzellikleOsmanlı döneminde Kafkaslar, Balkanlar, Ortadoğu bir bütünken Anadolu insanlara ORTA YURT- ANA YURT olmuştur. Burada; sosyal ve siyasi çalkantılar insanları Anadoluya sığınmaya mecbur bırakmıştır. Osmanlı - Rus ve Bulgar savaşından sonra milyonlarca Balkan Türk'ü Anadolu' da soluk almıştır. Dün giden atlıların, akıncıların torunları tekrar Anadolu' ya asıl yurtlarına dönmüştür. Duğu da Osmanlı - Rus savaşından sonra yine Anadolu'nun içlerine göç başlamıştır. Birinci cihan savaşından sonra Ortadoğu' dan Anadolu' ya göçler başlamıştır. Cenab-ı Allah Anadolu' muzu biz Türklere ebediyyen mamur bir yurt etsin. Burası bizim ebedi ocağımız olsun.

         Düziçi Anadolu' dan şirin, küçük bir parça. İnsan yapısı olrak değişik yerlerden göç almıştır.Değişik Türk boyları, aşiretleri dağlar ve nehirler arasındaki bu güzel ovaya yerleşmişlerdir. Bu şirin beldenin güzel insanları nerelerden gelmiş buralara yerlemişler genel hatlarıyla görelim.          İlçenin en eski yerleşik ahalisi aşiretleri      1860' lı yıllarında Cevdet Paşa, tüm Osmanlı beldelerini dolaştığı gibi bu yöreleri de gezmiş, gezip gördüklerini TEZAKİR isimli eserinde toplamıştır. Cevdet Paşa' nın TEZAKİR' inde anlattığına göre şimdiki Düziçi havalisinde (Bulanık Bahçe ilçesinin Haruniye kesiminde) TECİRLİ, FARSAH ve CERİT aşiretleri yaşamaktadır.

Tecirli aşiretlerinden geniş bilgi veren Cevdet Paş'nın aşiret ile ilgili tespitlerinin bir bölümünü aktaralım.

         Bulanık (Bahçe ilçesi) ilçesinin Haruniye nam bölgesinde yaşayan aşiretlerin en büyüğü TECİRLİ aşiretidir. Tecirli kethüdalarından kara kethüda nam reisleri vardı. Aşiret kışın bir ormanlık bölgede kışlardı.

Cevdet Paşa aşiretin reisleri ve sosyal yapısı ile ilgili şu notudüşmüştür. "Aşiretin boy beyisiSüleyman Ağa dır. Tecirli aşiretinde kadınların kocalarını boşamakta adettendir. Şöyle ki kadın kocasına ben ondan Mahzuz değilim diye haber gönderdiğinde kocasını boşamış sayılırdı." 19' cu asrın ortalarında bu bölgelerde yaşayan Türk aşireti FARSAHLAR' dır. TEZAKİR ' de Cevdet Paşa FARSAHLAR hakkında şu bilgiyi vermiştir. "Düldül dağı uzaktan sivri ve yüksek bir dağ gibi görünür. Halbu ki ikiye bölünüp, cahan nehri geçmektedir. Bu dağda birtakım FARSAHLAR yaşamaktadır. Başkan Aşair (Aşiretler) buraya yerleşemezler. FARSAHLAR Kkaruz ekerler. Keçi beslerler." Cevdet Paşa o dönem FARSAHLAR ile ilgili özel bilgiler vermektedir.

         Bu bölgede yaşayan diger Türk aşireti CERİT' lerdir. Cevdet Paşa sakin yaşayan bu aşiret ile ilgili bilgiyi az vermiştir.  

Düziçi’ nin  yerleşiklerinden diğer bir Türk aşireti de FETTAHOĞULARI’ dır.  FETTAHOĞULARI  KARAKEÇİLİ aşiretinin AĞCABEY soyundan gelmiştir. Aşiret üç kardeş olarak Anadolu’ya gelmiş. Vana, Malatya, Adıyaman (Helete), bölgesine yerleşmiş. Aşiretin bir bölümü Karadeniz’e göç etmiş. Bir kısmı Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da kalmış. Ağabey soyundan gelenlerde Osmaniye, Hasanbeyli ve Düziçi’ne (Haruniye) yerleşmiştir.  

         Düziçi Ortadoğu’ dan başka Balkanlardan da göç almıştır. Bir zaman Anadolu’ dan Balkanları Türkleştirmek, Müslümanlaştırmak için giden akıncıların torunları oraları kayıp ettikten sonra tekrar Anayurda göçe başlamıştır. Düziçi’ne ilk kafile kaçarak yirmi Hanç olarak Bulgaristan’ ın Kırcali bölgesinden 1938 yılında gelmiştir. İkinci grup göçmenler 1951 yılında gelmiştir. 25  hane olarak gelen göçmen kafilesi yine Bulgaristan’ın Ruscuk şehrinin Kütüklü köyünden gelmiştir. Devletimiz göçmen kardeşlerimize kişi başına üçer tarla vermiştir. Bulgaristan’da çiftçilik ve inşaat ustalığı yapan göçmenler Düziçi’ne geldikten sonra devam ettiler. 1960’ lı yıllarda yaşayan Düziçi insanı göçmenlerin kendine özgü güzelliği ve sesi olan arabalarını hiç unutmaz. İnsanlar, sabah namazından sonra tarlaya giden göçmenlerin arabalarının sesleriyle uyanırdı. O dönemde;  kiremitli evlerimizi, çatılarımız yapan ustalar da göçmenlerdi.

         Düziçi peyderpey, az da olsa başka illerden, yörelerden göç almıştır. Bunları ana başlıklarıyla şöyle sıralayabiliriz. Kayseri’nin Pınarbaşı ve Sarız Avşarlarından bir bölüm, Gökçayır, Kurtlar, Alibozlu köylerine yerleşmiştir. Özellikle Kayseri’nin Köşgerli köyünden göçen Avşar Türkleri hala akrabalarına gelir giderler. 

         Düziçi değişik bölgelerden Kahramanmaraş’tan göç almıştır. Maraş’ın dağ köylerinden, Elbistan’ın Kabaağaç köyünden Cumalar uşağı Düziçi’ne göçen guruplardır. Kahramanmaraş’ın Andırın ilçesinden 1960’ lı yılların sonlarına doğru Düziçi’ne çok miktarda insan göç etmiştir. Kısacası Düziçi küçük bir Anadolu. Balkanlar’dan, Ortadoğu’dan Anadolu’ nun değişik yörelerinden insanlar yerleşmiş. Değişik Türk gurupları Düziçi’ni meydana getirmiş. Çok geniş coğrafyadan gelen Türkler, kültür zenginliği oluşturmuşlar. Değişik gelenek, görenek, adetler birleşmiş zenginlik ortaya çıkmış. Düğün kültüründeki kına geceleri, sin sin halayları, aynı yerde yaşatılan geniş bir coğrafyanın ürünüdür. Çiğ köftesinden içli köftesine, tirşiğine, bayram kömbesine,  yemek kültürünü değişik yörelerin meydana getirdiği zenginlikti. Düziçi’nde Kafkaslardan, Ortadoğu’dan, Anadolu’nun değişik yörelerinden izler vardır.

         İyi bir araştırma yapılırsa, Düziçi büyük bir coğrafyanın kültür sentezidir, özüdür. Bu bölgede yaşayan insanlar bu değerlerine bağlı, asli özelliklerini kaybetmemiş insanlardır. Kısacası Düziçi Türk Anadolu’dur

DİLİMİZDEN 

Bodiç: Sürahi

Gavurğaç: Mısır Patlatması

Püsük: Kedi

Çomça: Tahtadan yapılmış büyük yemek kaşığı

Teker: Bisiklet

Yelek: Gömlek

Tellik: Şapka

İskembe: Tahtadan yapılmış oturak

Horanta: Çocuklar

Tusturuk: Balon

Peşkir: Havlu

Depik: Tekme

Cücük: Civciv

Beyğir At

Helke: Kova

Zumzuk: Yumruk

Kendir: Kalın ip

Tummak: Dalmak, Batmak

Gara: Kara

Kızğın: Sıcak

Humar: Kumar

Gocuk: Parke

Hıllanğaç: Salıncak

Goşmak: Koşmak

Goz: Ceviz

Yemeni: Ayakkabı

Irado: Radyo

Cillet: Jilet

Fistan: Elbise

İvez: Sivrisinek

Darı: Mısır

Müttam: Tembel

Kepik: Yıkılmış

Culluk: Hindi

Çaput: Kumaş bez parçası

Tusmak: Küsmek

Motur: Traktör

Gıyık: Çuvaldız

Naylon: Plastik

Gabalak: Yetmemiş

Suvan: Soğan

Katık: Ayran

Lamba: Ampül

Teccel: Yaramaz

Baldırcan: Patlıcan

Tomatis: Domates

Garpuz: Karpuz

Gallep: Güvercin

Dünek: Kümes

Düziçi Fm | Düziçi Gazetesi


FOTOĞRAFLAR